Een van de eerste en belangrijkste keuzes die je als startende ondernemer maakt, is die van de rechtsvorm. De rechtsvorm bepaalt niet alleen jouw aansprakelijkheid, maar ook hoe je belasting betaalt, of je personeel kunt aannemen en welke verplichtingen je hebt richting de Belastingdienst. Of je nu een eenmanszaak start of een BV overweegt: deze keuze is cruciaal voor de toekomst van jouw onderneming. In deze blog leggen we uit wat de opties zijn, wat de gevolgen zijn en waar je op moet letten bij het kiezen van de juiste rechtsvorm.
Wat is een rechtsvorm?
Een rechtsvorm is de juridische vorm waarin je je bedrijf voert. Deze vorm bepaalt onder andere:
- Wie aansprakelijk is voor schulden
- Hoe belasting wordt betaald
- Hoe eenvoudig je beslissingen kunt nemen
- Of je gemakkelijk kunt groeien of investeerders kunt aantrekken
Er zijn grofweg twee soorten rechtsvormen: met en zonder rechtspersoonlijkheid. Bij vormen zonder rechtspersoonlijkheid ben jij als persoon (mede)verantwoordelijk voor schulden van je bedrijf. Bij vormen mét rechtspersoonlijkheid, zoals een BV, is het bedrijf zelf juridisch verantwoordelijk.
De meest voorkomende rechtsvormen
Hieronder bespreken we de populairste rechtsvormen in Nederland:
- Eenmanszaak: de populairste keuze voor zzp’ers. Je bent persoonlijk aansprakelijk, maar de oprichting is eenvoudig en goedkoop.
- Vennootschap onder firma (vof): een samenwerking tussen twee of meer ondernemers. Ook hier ben je hoofdelijk aansprakelijk.
- Besloten vennootschap (BV): een rechtspersoon waarbij je in loondienst komt van je eigen bedrijf. Beperkte aansprakelijkheid, gunstig bij groei.
- Commanditaire vennootschap (CV): een samenwerkingsvorm met stille vennoten, vaak gebruikt voor investeringen.
- Stichting of vereniging: voor maatschappelijke of non-profitdoelen, met aparte regels en structuur.
Tabel: vergelijking van de populairste rechtsvormen
| Rechtsvorm | Aansprakelijkheid | Belasting | Oprichtingskosten | Geschikt voor |
|---|---|---|---|---|
| Eenmanszaak | Volledig privévermogen | Inkomstenbelasting | €0 (alleen KVK-kosten) | Starters, zzp’ers |
| VOF | Hoofdelijk (alle vennoten) | Inkomstenbelasting | €0 | Samenwerking tussen zzp’ers |
| BV | Beperkt (alleen inleg) | Vennootschaps- en loonbelasting | €350+ (notaris nodig) | Groeiende ondernemingen |
| CV | Beperkt voor stille vennoot | Inkomstenbelasting / Vpb | €0–350 | Investeringsconstructies |
| Stichting | Geen privéaansprakelijkheid | Afhankelijk van structuur | Variabel | Goede doelen, zorg, cultuur |
Waar let je op bij je keuze?
De beste rechtsvorm hangt af van je plannen, risico’s en persoonlijke voorkeuren. Stel jezelf deze vragen:
- Wil je alleen of samen met anderen ondernemen?
- Ben je bereid om persoonlijk aansprakelijk te zijn?
- Verwacht je winst en groei op korte termijn?
- Wil je personeel aannemen of investeerders aantrekken?
- Hoe belangrijk vind je fiscale voordelen zoals startersaftrek?
Voor startende zzp’ers is de eenmanszaak vaak de logische eerste stap. De oprichting is simpel, je hebt recht op belastingvoordelen en de administratie is overzichtelijk. Bij groei – bijvoorbeeld als je personeel wilt aannemen of grotere risico’s loopt – is de overstap naar een BV vaak interessant.
Fiscale verschillen tussen rechtsvormen
Een belangrijk verschil zit in hoe je belasting betaalt. Als eenmanszaak of VOF betaal je inkomstenbelasting over je winst. Je hebt dan recht op ondernemersaftrek, startersaftrek en MKB-winstvrijstelling. Bij een BV betaal je vennootschapsbelasting over de winst van het bedrijf, en daarnaast inkomstenbelasting over je loon als directeur-grootaandeelhouder (DGA).
Voorbeeld: maak je €80.000 winst als eenmanszaak, dan valt een flink deel onder de inkomstenbelasting, maar profiteer je van aftrekposten. Maak je diezelfde winst via een BV, dan betaal je eerst 19% vennootschapsbelasting (over de eerste €200.000 in 2025) en dan nog belasting over je DGA-loon.
Veranderen van rechtsvorm
Goed om te weten: je keuze is niet definitief. Veel ondernemers beginnen als eenmanszaak en stappen later over naar een BV. De overstap kan fiscaal gunstig zijn bij hogere winst of risico’s, zoals personeel of grote investeringen. Laat je bij zo’n overstap wel goed adviseren door een accountant of fiscalist, want er kunnen fiscale gevolgen zijn.
Ook omgekeerd kan het gebeuren dat een ondernemer van een BV teruggaat naar een eenmanszaak, bijvoorbeeld bij het afslanken van de bedrijfsactiviteiten. In beide gevallen is het belangrijk om de overgang goed te regelen bij de Kamer van Koophandel en Belastingdienst.
Hoe kies je de juiste rechtsvorm voor je onderneming? Een overzicht
De keuze voor een rechtsvorm heeft grote gevolgen voor je aansprakelijkheid, belasting en groeimogelijkheden. Begin je net? Dan is de eenmanszaak waarschijnlijk de eenvoudigste keuze. Werk je samen of wil je groter groeien? Dan kan een VOF of BV geschikter zijn. Welke rechtsvorm je ook kiest, zorg dat je deze baseert op jouw plannen, risico’s en toekomstvisie. En onthoud: je kunt altijd schakelen als je situatie verandert. Het belangrijkste is dat je weet waar je voor kiest – en waarom.
Op businessgids.nl schrijf ik over zakelijk nieuws, deel ik achtergronden en geef ik praktische informatie vanuit mijn ervaring en interesse in de zakelijke wereld. Van inflatie tot vakbond & van receptie tot directie.
