Veel werknemers zien het pas als ze het contract al bijna willen tekenen: een relatiebeding. Een bepaling die je na uitdiensttreding beperkt in je contacten met klanten of relaties van je (voormalige) werkgever. Maar wat betekent zo’n relatiebeding precies? Wanneer is het geldig? En wat zijn je rechten als werknemer – of je belangen als werkgever? In deze blog leggen we het helder uit, met aandacht voor zzp’ers en tijdelijke contracten.
Wat is een relatiebeding?
Een relatiebeding is een bepaling in een arbeidscontract die bepaalt dat de werknemer na uitdiensttreding geen contact mag onderhouden met zakelijke relaties van de werkgever. Denk aan klanten, leveranciers of samenwerkingspartners waar je in dienstverband contact mee hebt gehad.
Het doel is simpel: de werkgever wil voorkomen dat je na vertrek bijvoorbeeld klanten ‘meeneemt’ naar je nieuwe werkgever of eigen bedrijf. Het relatiebeding beschermt dus het zakelijke netwerk van het bedrijf.
Verschil met concurrentiebeding
Een relatiebeding verbiedt het onderhouden van zakelijke contacten met relaties van de werkgever, ongeacht of je in directe concurrentie treedt. Een concurrentiebeding daarentegen verbiedt je om bij een concurrent te gaan werken of zelf een concurrerend bedrijf te starten. Soms worden beide gecombineerd, maar ze hebben verschillende reikwijdte en juridische gevolgen.
Wanneer is een relatiebeding geldig?
Een relatiebeding is alleen geldig als:
- Het schriftelijk is vastgelegd
- Het deel uitmaakt van een contract voor onbepaalde tijd
- De werknemer op het moment van ondertekening 18 jaar of ouder is
Bij een tijdelijk contract mag een relatiebeding alléén worden opgenomen als er sprake is van een zwaarwegend bedrijfs- of dienstbelang, én dat belang moet concreet worden toegelicht in het contract.
Relatiebeding bij tijdelijk contract
Steeds vaker worden tijdelijke contracten aangeboden met een relatiebeding. Wettelijk is dat in principe niet toegestaan, tenzij er sprake is van een schriftelijk gemotiveerd bedrijfsbelang. Dit moet specifiek zijn – dus niet: “om bedrijfsbelangen te beschermen”, maar: “vanwege intensief klantcontact op een vertrouwelijk niveau binnen een nichemarkt”.
Bij geschillen oordeelt de rechter of het beding noodzakelijk én proportioneel is. Voldoet het niet aan die voorwaarden, dan is het relatiebeding ongeldig. Voor werkgevers is het dus essentieel om niet standaard een relatiebeding toe te voegen aan tijdelijke contracten zonder onderbouwing.
Relatiebeding voor zzp’ers
Hoewel zzp’ers geen werknemers zijn, kan een relatiebeding ook in een overeenkomst van opdracht worden opgenomen. Dit komt bijvoorbeeld voor bij freelancers die langere tijd voor een opdrachtgever werken en rechtstreeks contact hebben met diens klanten.
Bij een zzp-relatiebeding is het nóg belangrijker dat:
- Het beding specifiek en concreet is geformuleerd
- De zzp’er op de hoogte is van de reikwijdte en gevolgen
- De beperking redelijk is in duur, geografische reikwijdte en doelgroep
Zzp’ers kunnen bezwaar maken tegen een te vergaand beding, vooral als het hun ondernemingsvrijheid onredelijk belemmert. Rechters toetsen hier streng op, zeker als de opdrachtgever feitelijk ‘werkgeversgedrag’ vertoont (denk aan gezagsverhouding of verplichte werktijden).
Tabel: geldigheid van relatiebeding per type contract
| Contracttype | Relatiebeding toegestaan? | Voorwaarden |
|---|---|---|
| Onbepaalde tijd | Ja | Schriftelijk vastgelegd |
| Bepaalde tijd | Alleen met motivatie | Zwaarwegend belang nodig |
| Overeenkomst van opdracht (zzp) | Ja, onder voorwaarden | Redelijk en concreet geformuleerd |
| Minderjarige werknemer | Nee | Alleen geldig vanaf 18 jaar |
Wat als je het relatiebeding overtreedt?
Overtreden van een relatiebeding kan leiden tot juridische maatregelen. Denk aan:
- Boetes: In het contract kan een boete staan per overtreding en per dag dat die voortduurt.
- Schadevergoeding: De werkgever kan financiële schade verhalen.
- Kort geding: De werkgever kan een verbod eisen op voortgezet klantcontact.
Maar werknemers én zzp’ers kunnen het beding ook aanvechten als het te ruim, vaag of onredelijk is.
Tips voor werkgevers én werknemers
Voor werkgevers:
- Pas het beding aan op de functie en het type klantcontact.
- Beperk het in tijd en doelgroep: alleen bestaande relaties bijvoorbeeld.
- Voeg bij tijdelijke contracten een duidelijke motivatie toe.
Voor werknemers:
- Lees het beding vóór ondertekening goed door.
- Bespreek onduidelijkheden of onredelijke duur.
- Vraag juridisch advies bij twijfel, zeker als je overstapt naar de concurrentie.
Relatiebeding in arbeidscontract: wat betekent het en wat zijn je rechten?
Een relatiebeding is een krachtig juridisch instrument, maar moet zorgvuldig en eerlijk worden ingezet. Voor werkgevers biedt het bescherming van klantrelaties, voor werknemers en zzp’ers is het belangrijk om te weten wat de gevolgen zijn voor hun vrijheid na vertrek. Zorg dat je het beding begrijpt, dat het redelijk is, en laat het waar nodig juridisch toetsen. Zo voorkom je onnodige conflicten – en kun je met vertrouwen het volgende hoofdstuk in je loopbaan of opdracht starten.
Op businessgids.nl schrijf ik over zakelijk nieuws, deel ik achtergronden en geef ik praktische informatie vanuit mijn ervaring en interesse in de zakelijke wereld. Van inflatie tot vakbond & van receptie tot directie.
